19 Ağustos 2007 Pazar

DDD - Noktalama İşaretleri II. Bölüm

Yazının renkleri...

16 Nisan 2007 tarihinde yayınladığımız ve noktalama işaretlerinden ilk beşini incelediğimiz yazımıza devam ediyoruz...

Soru İşareti (?)
1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur:
Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı? (Faruk Nafiz Çamlıbel)

2. Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
Yunus Emre (1240?-1320), (Doğum yeri:?).

3. Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç (parantez) içinde soru işareti kullanılır:
Ankara’dan Konya’ya 1,5 (?) saatte gitmiş.

Dikkat:Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona ko­nur:
Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?
Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklar'dan mı? (Yahya Kemal)
Ruhunu karatan neydi, yağmur mu yağıyordu; yoksa şimşekler mi çakı­yordu?

Dikkat: mı / mi eki -ınca / -ince anlamında zarf-fiil işleviyle kullanıldığı zaman soru işareti kullanılmaz:
Akşam oldu mu sürüler döner.

Ünlem İşareti (!)
1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur:
Ne mutlu Türk’üm diyene!
(Atatürk)
Hava ne kadar da sıcak!

Aşk olsun!

2. Seslenme,hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!
(Atatürk)


3. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:
İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş(!)

Dikkat: Ünlemden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir.
Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan. (Tarık Buğra
)

Kısa Çizgi (- )
1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bil-
mem. (Sait Faik)

2. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:
Örnek olsun diye -örnek istemez ya- söylüyorum.

3. Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için konur:
al-ış, dur-ak.

4. Dil bilgisinde fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:
al-, oku-, yazdır-, okut-, bil-, sevdir-, anla-...

5. Dil bilgisinde eklerin başına konur:
-den, -lık, -ış, -t, -m, -sı, -ak...

6. Dil bilgisinde heceleri göstermek için kullanılır:
a-raş-tır-ma.

7. Kelimeler arasında “-den... –a, ve, ile, ilâ, arasında” anlamlarını ver­mek üzere kullanılır:
Türkçe-Fransızca Sözlük, Aydın-İzmir yolu, Ankara-İstanbul uçak seferleri, Türk-Alman ilişkileri, 10.30-11.30, 2000-2001 öğretim yılı.

8. Bazı terim ve kuruluş adlarında kelimeler arasına konur:
sıfat-fiil, zarf-fiil, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi.

9. Adres yazarken semt ile şehir arasına konur:
Kurtuluş-ANKARA
10. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır:
50-30=20


Uzun çizgi (_)
1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.
- Yoo, güvercinlerime dokunmayınız, dedi.
(Yakup Kadri Karaosmanoğlu)
Dikkat: Konuşmalar tırnak içinde verildiği zaman uzun çizgi kullanıl­maz.

Eğik Çizgi (/)
1. Şiirlerden yapılan alıntılarda, mısraların yan yana yazılması gereken durumlarda mısraları belirlemek için kullanılır:
Ne sen ,ne ben / Ne de hüsnünde toplanan bu mesâ / Ne de âlâm-ı fikre bir mersâ / Olan bu mâî deniz.
(Ahmet Haşim)


2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına konur:
Altay Sokağı, Nu:21/6

3. Adres yazarken semt ile şehir arasına konur:
Altay Sokağı, Nu:21/6 Kurtuluş/ANKARA

4. Dil bilgisinde eklerin farklı şekillerini göstermek için kullanılır:
-a /-e, -an /-en, -madan / -meden.

5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
18/11/1969, 15/IX/1994.

6. Genel Ağ adreslerinde kullanılır:
http://tdk.gov.tr/

7. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
70 / 2=35

Ters Eğik Çizgi ( \ )
1. Bilgisayar yazılımlarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır:
C:\Dos>MD \Oyun

Tırnak İşareti (" ")
1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:
Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor:
“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”


Dikkat:Aynen alınmayan söz ve yazılar tırnak içine alınmaz.
Dikkat: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:
“Akıl yaşta değil baş­tadır.” atasözü yüzyılların tecrübesinden süzülüp gelen bir gerçeği ifade etmiyor mu?
“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar.


2. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır:
Bugünlerde “iyi bir iş” arıyordu.

Dikkat: Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınmadan koyu ya­zılarak veya altı çizilerek de gösterilebilir:
Höyük sözü Anadolu'da tepe olarak geçer.

3. Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınır:
Yahya Kemal’in bazı şiirleri “Kendi Gök Kubbemiz” adı altında çıktı. (A.H. Tanpınar)
“İmlâ Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.


Dikkat:Tırnak içine alınan sözlerden sonra kesme işareti kullanılmaz.
Yahya Kemal’in “Aziz İstanbul”unu okudunuz mu?

Tek tırnak işareti ( ‘ ’ )
1. Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:
Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.

2. Dil yazılarında verilen örneğin anlamını göstermek için kullanılır:
Anıtları’nda geçen, fakat günümüze ulaşmayan bazı örnekler: bodun ‘millet, kavim’, sab ‘söz’, eçü apa ‘ecdat, atalar’, tüketi ‘tamamen, bütünüyle’

Noktalama İşaretleri 2.Bölüm Sonu
Kaynak:
http://www.tdk.gov.tr/
http://farabi.selcuk.edu.tr/suzep/turk_dili/ders_notlari/bolum_8/bolum08.html

8 yorum:

serinmavi dedi ki...

Bilgilerimizi tazelemek açısından çok yararlı bir yazı olmuş,eline emeğine sağlık canım.....

lezzetlilerim dedi ki...

SİZE HAYRANIM AYŞEM HANIM. BENDE KENDİMİ "DOĞRUCU VATANDAŞ" ZANNEDİYORDUM. NOKTALAMA İŞARETLERİNE BENDE DİKKAT ETMEYE ÇALIŞIYORUM. NEDENSE ŞİMDİKİ NESİL PEK UMURSAMIYOR. ÇOCUKLARIMDAN BİLİYORUM. HERŞEYİ KISADAN KESİVERİYORLAR. BELKİ BENDE HATALAR YAPIYORMDUR; FAKAT DİKKAT EDERİM. YAPMAMAYA ÇALIŞIRIM. SİZİN BU ÇABANIZ BENİ DAHADA ÇOK DİKKAT ETMEYE İTİYOR. İNŞAALLAH HERKEZ BÖYLE OLURDA, GİTTİKÇE YOZLAŞAN TÜRKÇEMİZ KURTULUR.
BANADA BEKLERİM İYİ GECELER

Aybike Ceylan dedi ki...

Agzina, diline, yazina ve emegine saglik. Ancak bu kadar guzel anlatilirdi. Meger ne cok seyi unutmusuz, hatirlattigin icin sagol.

Ben de dondum, daha cok gorusmek uzere sevgilerimi gonderiyor cok guzel bir hafta diliyorum.

Punto dedi ki...

Yazı çok güzel. Okuyup kendine çeki düzen veren olmasa bile kaynak olarak çok faydalı olacağına inanıyorum. Kutluyorum.

Pınarın Kulubesi dedi ki...

Bu güzel bilgiler için çok teşekkür ediyoruz efendim:)
Lakin yazının en sonunda yazan "BY PECETE" ne anlama geliyor çözemedim:)
Hızlıca öperek kaçıyorum:)
sevgiler

Tijen dedi ki...

Biz en çok noktayı seviyoruz değil mi Ayşem? Bir de ünlemi. Şimdi bir de gülen ve ağlayan yüzler çıktı ya, acaba diyorum sözlüklere de girecekler mi? Ellerine sağlık ve teşekkürler onca işin arasında bizleri bilgilendirdiğin için.

pecete dedi ki...

Serinmavi; hepimizin ellerine sağlık. Açıkcası bu çalışmaları ekip işi olarak düşünüyorum. Sevgiler...

Lezzetlilerim; beni utandırıyorsunuz. Teşekkür ederim. Aslında bu yola baş koyanlar hayranlık duyulacak insanlar. Mutlaka sitenizi ziyaret edeceğim. Görüşmek üzere...

Aybike Ceylan; hoşgeldin, sefa getirdin. Hepimizin ellerine sağlık.

Punto Amca; aslında ben bu işin devam etmesini istiyorum. Sanki bir noktada takılıp kalacakmışız gibi geliyor. Bu etkinliğimizin internet sayfalarındaki arşivlerde kaybolup gitmesinden korkuyorum. Acaba 15 günde bir test şeklinde öğrendiklerimizi uygulayabileceğimiz, birincisi olmayan bir yarışma yapabilir miyiz? Sevgiler...

Pınar; "By" kısmını hemen düzelttim. Teşekkür ederim. Hızlıca kaçmana şiddetle karşı çıkarım. Seni çok öpüyorum. Bebeğin geliş tarihi belli oldu mu?

Tijen; açıkcası "Yüz ifadeleri kullanmak" benim çok haz almadığım ve tercih etmediğim şekiller. İnternet ortamında yüz yüze konuşulmadığından bazı yanlış anlaşılmalara izin vermemek için tercih ediliyormuş.Merak ettiğim, yazarlarımız sadece noktalama işaretlerini ve kelimeleri doğru yerlerde kullanarak, bu şekilli ifadelere başvurmadan bize pek çok duyguyu yaşatabiliyorlar. Neden biz başaramıyoruz acaba? Yoksa üşengeç miyiz?

Pınarın Kulubesi dedi ki...

Sevgili Tijen'in yorumu ne kadar da doğru. Yorumlarda ve yazılarımda sık sık kullandığım bu yüz ifadelerini yazılarımdan çıkarıyorum artık. Ayşem, dediğin gibi yazarlarımız bu işaretlere ihtiyaç duymadan nasıl da doğru kelime ve noktalama işaretleri ile başarabiliyorlarsa güzel yazılar ortaya çıkarmayı, pekala ben de başarabilirim.
Farkettirdiğiniz için her ikinize de teşekkür ederim.
Not: Beklenen doğum tarihine 34 gün kaldı, +/- 15 gün olabilir. Bana sanki gecikecekmiş gibi geliyor doğumu nedense...